5 listopada 2025 r., Kulturhaus Küstriner Vorland (DE), wymagana rejestracja
Sympozjum dotyczy złożonej polsko-niemieckiej historii w regionie przygranicznym, zwłaszcza po II wojnie światowej. Wstępny program (może ulec zmianie):
09.15 Panel I: Klasyfikacja historyczna
Przemysław Słowiński
Zmiany ludnościowe na pograniczu polsko-niemieckim po II wojnie światowej. Historia. Polityka. Semantyka.
Reinhard Schmook
Muzeum Oderland Bad Freienwalde
Ucieczka i wypędzenie w regionie Odry-Warty na przykładzie Królewca/Nm. (Chojna)
Przemówienie porusza temat ucieczki i wypędzenia w regionie Odry-Warty na przykładzie miasta powiatowego Königsberg/Neumark. Szybkie zbliżanie się Armii Czerwonej na przełomie stycznia i lutego 1945 r. doprowadziło tu do chaosu, ponieważ władze partyjne do samego końca uniemożliwiały uporządkowaną ewakuację miasta. To, co wydarzyło się w Królewcu w okresie od 4 kwietnia do 23 czerwca 1945 r., opisał miejscowy drugi pastor Fritz Bliedner. Był on członkiem Kościoła Wyznającego, opozycyjnego ruchu protestanckich chrześcijan przeciwko próbom dostosowania doktryny i organizacji niemieckiego Kościoła protestanckiego do narodowego socjalizmu. Wpisy w jego dzienniku są zarówno wiarygodne, jak i pouczające, pozwalając nam stworzyć obraz straszliwych wydarzeń między inwazją Armii Czerwonej a wypędzeniem ludności miasta. Odzwierciedlają one śmierć i zniszczenie, cierpienie pozostałych mieszkańców i wreszcie rozległe zniszczenie miasta wraz z jego średniowiecznymi zabytkami.
Ryszard Skałba
Dyrektor Muzeum Twierdzy Kostrzyn
Pionierskie lata Kostrzyna w Polsce
W połowie 1945 r. Stare i Nowe Miasto w Küstrinie należały do najbardziej zniszczonych miast byłej Rzeszy Niemieckiej. Wysiedlenie niemieckich mieszkańców utorowało drogę polskim osadnikom, a miasto otrzymało nową nazwę - Kostrzyn. Pierwszymi osadnikami byli głównie kolejarze i celnicy, którzy mieli zapewnić funkcjonowanie podstawowych struktur transportowych i granicznych. Z czasem dołączyli do nich robotnicy pracujący przy odbudowie celulozowni i papierni, co ożywiło życie gospodarcze.
Kostrzyn rozwijał się na terenie dawnego Nowego Miasta, budując od podstaw nowe budynki i obiekty. Stopniowo powstawały urzędy, szkoły i zakłady pracy, a miasto coraz bardziej nabierało polskiego charakteru.
Tim Müller
Eigenbetrieb Kulturbetriebe Frankfurt (Oder) Muzeum Miejskie Viadrina
Zaginione muzeum. Muzeum Frankfurtu nad Odrą w dawnym Lienauhaus
Agnieszka Lindenhayn-Fiedorowicz
Eigenbetrieb Kulturbetriebe Frankfurt (Oder) Muzeum Miejskie Viadrina
Cranach na prowincji - i jego losy po 1945 roku
Ołtarz z Dębna, wykonany w warsztacie Lucasa Cranacha Młodszego, należał do najważniejszych retabulów renesansowych w regionie nadodrzańskim. Ufundowany w 1562 r. przez księżnę Katarzynę Brunszwicką dla kościoła miejskiego w Dębnie, po jego rozbiórce w 1852 r. trafił do kościoła filialnego w Oborzanach. Jego powojenne losy są emblematyczne dla strat, jakie dotknęły ruchome dziedzictwo kulturowe w regionie Odry i Warty. Zniszczenia wojenne, przemarsz Armii Czerwonej oraz późniejsze przesiedlenia ludności doprowadziły do zniszczenia, grabieży lub deprecjacji licznych elementów wyposażenia kościelnego. Wraz z wymianą ludności nastąpiła zmiana wyznaniowa: nowi, katoliccy osadnicy z Polski często odnosili się do protestanckiej sztuki obojętnie lub niechętnie. Także ołtarz z Dębna w latach 50. XX w. został zdemontowany i przeniesiony na strych kościoła, gdzie niezabezpieczony przed działaniem czynników atmosferycznych uległ poważnym uszkodzeniom. Pamięć o nim zaginęła. Dopiero w 1998 r. odkrył go ponownie regionalista Lech Łukasiuk, lecz w stanie fragmentarycznym i zniszczonym. W 2002 r. ołtarz przewieziono do konserwacji – nie do wyspecjalizowanej pracowni, lecz do prywatnego warsztatu diecezjalnego konserwatora w Szczecinie. Ponieważ po 1945 r. dzieła nie wpisano do rejestru zabytków, do dziś nie podlega ono ochronie państwowej. Referat na przykładzie wysokiej klasy ołtarza ukazuje złożone powojenne losy dzieł sztuki regionu: między destrukcją wojenną, wyobcowaniem wyznaniowym, zaniedbaniem a niepewną przyszłością.
Henriette Brendler
Frankfurt nad Odrą
Ocalone, utracone, zwrócone: średniowieczne okna chóru kościoła Mariackiego we Frankfurcie nad Odrą
Trzy późnogotyckie okna chóru kościoła Mariackiego we Frankfurcie nad Odrą nie bez powodu nazywane są szklanym skarbem. Nigdzie indziej w Brandenburgii nie ma porównywalnej kolekcji średniowiecznych witraży; okno Antychrysta jest nawet uważane za wyjątkowe. Artykuł koncentruje się na losach frankfurckiej Biblii obrazkowej podczas II wojny światowej, postępowaniu z tym przedmiotem w NRD i długiej drodze od ponownego odkrycia do repatriacji i renowacji.
Marek Karolczak
Myślibórz
Straty materialne dziedzictwa kulturowego na przykładzie gminy Myślibórz (Soldin)
Wykład opisuje sytuację w Soldinie/Myśliborzu w lutym 1945 r. po wkroczeniu wojsk radzieckich i prezentuje zachowane dokumenty ze zbiorów Muzeum Pojezierza Myśliborskiego w Myśliborzu. Ukazują one losy eksponatów, które znajdowały się w zbiorach Muzeum Regionalnego - Muzeum Historii Lokalnej Powiatu Solińskiego, istniejącego w latach 1928-1945.
Christian Hirte
Muzeum Lebuser Land Müncheberg
Utrata inwentarza w Muzeum Lebuser Land Müncheberg 1945 i nast.
13.30 Panel II: Perspektywy lokalne - utrata kultury - zawłaszczenie kulturowe?
Kamila Pałubicka
Kulturerben e.V.
Artystyczno-twórcza mediacja historii na przykładzie Muzeum Martyrium Słońsk (Sonnenburg)
Miasto Słońsk (dawniej Sonnenburg) jest doskonałym przykładem trudnej spuścizny narodowego socjalizmu. Znajdował się tu jeden z pierwszych obozów koncentracyjnych, w którym więziono licznych więźniów politycznych z całej Europy. W końcowej fazie II wojny światowej ponad 800 więźniów padło ofiarą zaplanowanej masakry. Radzenie sobie z tym historycznym dziedzictwem i pamięć o ofiarach pozostaje głównym zadaniem społecznym.
Stowarzyszenie Kulturerben e.V. od ponad dziesięciu lat współpracuje z polsko-niemieckimi grupami młodzieży nad innowacyjnym podejściem artystycznym do tego trudnego rozdziału europejskiej historii. W różnych projektach wypróbowano podejścia performatywne, medialne i partycypacyjne, które umożliwiają młodym ludziom aktywne zaangażowanie się w kulturę pamięci i rozwijanie własnych form ekspresji.
W ramach bieżących warsztatów łączymy przekazywanie wiedzy historycznej z metodami artystycznymi i kreatywnymi. Po wycieczce z przewodnikiem po centralnych miejscach pamięci w Słońsku i wizycie w muzeum-pomniku, młodzi ludzie pracują samodzielnie w polsko-niemieckich zespołach, tworząc filmy świeckie. Technika ta pozwala im łączyć obrazy, symbole i teksty oraz kondensować swoje refleksje na temat historii Sonnenburga w krótkich sekwencjach filmowych. Pracę uzupełniają teksty mówione i nagrania audio, które są włączane do wspólnego występu podczas nabożeństwa żałobnego.
Rezultatem jest wielowarstwowe, ponadnarodowe podejście do kultury pamięci, które łączy fakty historyczne z twórczą aktywnością własną i umożliwia młodym ludziom doświadczanie siebie jako aktywnych twórców żywej europejskiej kultury pamięci.
Thomas Drewing
Stowarzyszenie historyczne i krajoznawcze Gusow-Platkow e.V.
Nowe muzea - podejście nowej generacji
Sympozjum będzie tłumaczone synchronicznie na język niemiecki i polski.
Zostanie wydany tom konferencyjny, który będzie zawierał dodatkowe specjalistyczne materiały:
Andrzej Kirmiel
Dyrektor Muzeum Międzyrzeckiego im. Alfa Kowalskiego w Międzyrzeczu
Międzyrzecz i ziemia międzyrzecka 1933-1947 w obliczu wielkich przemian
